Różnice osobowościowe u rodzeństwa widać już od pierwszych miesięcy życia. Dwoje dzieci demonstruje różnice w swoim usposobieniu. Trudno jednoznacznie określić czy decydujący wpływ na osobowość dziecka ma natura czyli odziedziczone cechy czy też wychowanie czyli wpływ środowiska – z pewnością ważny jest udział obu tych czynników.
W czasie ciąży i po porodzie rodzice wraz z rodziną prowadzą obserwacje związane z wyglądem, temperamentem i zachowaniem dziecka, pomagają one lepiej zrozumieć potomka i uświadomić sobie jego odmienność.
Już we wczesnym wieku dziecka rodzice na podstawie zachowania przyklejają mu tzw. etykiety – każdy wzorzec zachowania malucha jest określany jako oznaka jego odmienności, („On nie sprawia żadnych kłopotów. Po prostu albo je albo śpi”). Najczęściej usposobienie dwojga rodzeństwa określane jest na podstawie różnic pomiędzy nimi, rzadziej zaś podobieństw, („Starsza córka była zupełnie inna”). Zwykle rodzice z entuzjazmem przyjmują różnice pomiędzy dziećmi, z wyjątkiem tych sytuacji, gdy drugie dziecko sprawia więcej problemów niż pierwsze.
Według badań przeprowadzonych na dużej próbie normalnych, zdrowych dzieci, każde z maluchów poszukuje dla siebie odrębnych ról w rodzinie. Rodzeństwo odznaczało się cechami o rozbieżnych wartościach np. im aktywniejsze i przebojowe było pierwsze dziecko, tym bardziej wzrastało prawdopodobieństwo, że drugie będzie bardziej spokojne i rozważne. Zaobserwowano również inne ważne różnice pomiędzy pierwszym dzieckiem, a tym narodzonym jako drugie. Dzieci pierworodne częściej charakteryzowały się takimi cechami jak: realistyczne podejście do świata, stanowczość i nastawienie na odnoszenie sukcesów. Wykazywały poczucie odpowiedzialności, potrzebę osiągnięć, były dobrze zorganizowane. Natomiast w porównaniu z młodszym rodzeństwem były mało odporne na frustracje i lęki. Dzieci urodzone jako następne wykazują większe skłonności do postaw buntowniczych wobec rodziców i kwestionowania ich autorytetu. Można przypuszczać, że powodem ich zachowania jest przekonanie o służeniu rodziców interesom starszej siostry bądź brata niż ich własnym. Często młodsze dzieci są bardziej chętne do współpracy, ugodowe, ogólnie lubiane, ponieważ wielokrotnie ustępowały starszemu rodzeństwu, przejawiającemu skłonności dominujące. Można przyjąć, że zachowania młodszego rodzeństwa są przeciwstawne do zachowań starszego – zasada ta dotyczyła szczególnie chłopców. Rodzice zamiast wpędzać się w poczucie winy i starać zmieniać swoje reakcje, powinni zdać sobie sprawę, że obdarzenie takim samym uczuciem swoich dzieci okazuje się niemożliwe. Ich reakcje emocjonalne do każdego z dzieci warunkują doświadczenia z własnego okresu dzieciństwa i nabyte wzorce relacji rodzinnych. Pogodzenie się rodziców z faktem, że każdy z maluchów może budzić ich odmienne uczucia oraz zaprzestanie nadawania dzieciom etykiet, charakteryzujących ich osobowość jako lepszą bądź gorszą, może skutkować tym, że żadne z pociech nie będzie czuło się jako to gorsze.
Psycholog – Monika Biełaga
