Dziecko, które przygotowuje się do nauki w szkole podstawowej powinno rozpoznawać oraz nazywać własne uczucia i emocje. Powinno także wiedzieć, że emocje towarzyszą innym ludziom, zarówno dzieciom, jak i dorosłym.
W środowisku domowym i przedszkolnym opiekunowie powinni wykorzystywać różne sytuacje, podczas których dzieci doznają silnych emocji. Jest to najefektywniejszy czas by dziecko nauczyło się rozumieć i rozwiązywać trudne sytuacje. Życzliwe i spokojne wsparcie osób dorosłych, pomoże odkryć zasady współżycia społecznego.
Dzieci posiadają słaby układ nerwowy, który nieustannie się rozwija. W dziecięcych konfliktach rola rodzica i nauczyciela na każdym etapie jego rozwoju będzie inna.
Wśród 3-latków konflikty wybuchają najrzadziej, dzieci przeważnie bawią się samodzielnie. Warto wspierać wspólną zabawę, ukazywać mocne strony współpracy a raczej unikać elementów rywalizacji. Dzieci będą uczyć się wzajemnej przyjaźni, szacunku i pomocy. Zauważą, że wszyscy różnią się od siebie, a wspólne działania przynoszą lepsze efekty niż samodzielna praca.
Dzieci 4-letnie chętnie nawiązują kontakty z rówieśnikami, pojawiają się pierwsze przyjaźnie i preferencje co do osób, z którymi chętniej się bawią. Rozumieją czy są emocje i są już w stanie o nich rozmawiać. Towarzyszy im często labilność emocjonalna, impulsywność i agresja. Nastawione są na zaspokajanie głównie swoich potrzeb i są przy tym bardzo egoistyczne. Przez co często popadają w chwilowe konflikty. Dzieciom należy zapewnić na przemian dawkę wysiłku umysłowego i ruchowego, by miały szansę spożytkować w konstruktywny sposób energię i dać upust wielu emocjom. Mogą to być zajęcia z muzyką, plastyczne, relaksacyjne. Warto rozmawiać z dziećmi o emocjach, mówiąc o sobie, włączając nazwy emocji do zabawy bądź rozpocząć zabawę z lustrem i mimiką pokazującą różne stany.
W grupie 5-latków można obserwować rozwój wyobraźni, ciekawość otaczającego świata i człowieka, która wiąże się z wieloma pytaniami do dorosłych. W dalszym ciągu obserwujemy rozwój emocjonalny, łączącą się z tym zmienność nastrojów i częste popadanie w konflikty, które zwykle szybko się kończą. Dzieci kłócą się w zabawach swobodnych bądź przy grach zespołowych, gdy któryś z graczy nie przestrzega zasad. Dzieci 5letnie potrafią samodzielnie poradzić sobie sytuacją konfliktową, umieją ze sobą rozmawiać i znaleźć wspólne rozwiązanie. Najczęściej za przyczyną osoby dorosłej od której uzyskały akceptację i wsparcie i z którą mogły przećwiczyć rozwiązanie.
Dzieci 6-letnie wykazują większą cierpliwość, koncentrację i posiadają umiejętność pracy w zespole. Ci starszacy lepiej opanowują swoje emocje i jedynie czasem popadają w konflikty. Rozwijają się w nich uczucia wyższe takie jak uczucia społeczne i poczucie estetyki, uwielbiają gry z zasadami i pilnują by wszyscy je przestrzegali.
| Lp. | Motyw | Charakterystyka |
| 1 | Motyw posiadania | Dysponowanie w danym momencie zabawką, rekwizytem, narzędziem plastycznym. Przydatnym do realizacji postawionych sobie przez dziecko celów, motyw ten wiąże się z potrzebą naśladowania, dziecko widząc, że ktoś bawi się określonym przedmiotem, chce tego samego |
| 2 | Motyw dominacji | Wypływa z rywalizacji między dziećmi, z chęci przewodzenia |
| 3 | Motyw uznania | Wiąże się z chęcią bycia zauważonym i to zarówno przez dzieci, jak i przez nauczyciela, dziecko chce być ważne, akceptowane |
| 4 | Motyw osiągnięć | Ma związek z pragnieniem sukcesu, realizacji osobistych dążeń |
| 5 | Bezwzględne respektowanie ustalonych przepisów gier i zabaw | Dziecko znajduje się w stadium konformizmu moralnego, postępuje zgodnie z oczekiwaniami i wolą innych, rygorystycznie egzekwuje przepisy i reguły od innych |
| 6 | Motyw celowego sprawienia przykrości innym | Dziecko czerpie radość i przyjemność, gdy kogoś pobije, zrani, odsunie od zabawy czy wyśmieje |
| 7 | Preferowanie lub wyróżnianie jednych rówieśników, na niekorzyść innych, nietolerancja | Dziecko wybiera kolegów do zabawy i współdziałania, raniąc przy tym, najczęściej słowem, innych rówieśników |
| 8 | Motyw wypróbowania własnych sił i możliwości względem drugiego | Sprawdzenie jak zachowa się rówieśnik wobec określonego zachowania |
W czasie trwania konfliktu dzieci zachowują się bardzo różnie, można zaobserwować trzy różne reakcje:
- postawa „przeciw ludziom” – reakcja o charakterze agresywnym
- postawa „ku ludziom” – zachowanie o charakterze uległości, brak umiejętności bronienia swego zdania, postawa ta może wytworzyć się pod wpływem strachu
- postawa „odsuwania się od ludzi” – zachowanie o charakterze wycofującym, dziecko opuszcza sytuację konfliktową
Różne są także sposoby dzieci na rozwiązywanie konfliktu, jest to zależne od ich wieku, dojrzałości emocjonalnej, świadomości własnej wartości:
- kompromis – szukanie ustępstw, negocjacje
- odwoływanie się do autorytetów – w przedszkolu będzie to nauczyciel i rówieśnicy, którzy są na uprzywilejowanej pozycji w grupie, w domu będzie to rodzic
- pomoc osób „trzecich” – osoba będąca obserwatorem konfliktu, bezstronna
- skarga – jest to pośrednia forma agresji werbalnej, dziecko opisuje nauczycielowi inne dziecko w złym świetle.
Konflikty powodują u dzieci wiele mieszanych uczuć takich jak: złość, lęk, smutek, frustracja, „postawa przeciw ludziom”, jednak dzięki sytuacjom konfliktowym dziecko uczy się negocjować, wyrażać emocje, określać swoje zdanie i potrzeby, osiągać kompromis. Aby dziecko mogło czerpać ze wszystkich tych korzyści niezbędna jest tu rola nauczyciela i rodzica, którzy zamiast karać, powinni udzielać podopiecznemu emocjonalnego wsparcia. Rozmawiając i wskazując możliwości rozwiązania konfliktu, kształtują poprawne wzorce stosunków międzyludzkich.
Artykuł na podstawie: „Zarządzanie przedszkolem Luty 2018”
Psycholog – Monika Biełaga
