Od narodzin do 6 roku życia bardzo dynamicznie przebiega rozwój we wszystkich obszarach funkcjonowania dziecka. Dziecko poprzez interakcje z otoczeniem kształtuje kompetencje fizyczne, poznawcze i emocjonalne. W pierwszych latach życia następuje najbardziej dynamiczny okres rozwoju mózgu, tworzy się wtedy najwięcej połączeń nerwowych. Na rozwój kontroli emocjonalnej dziecka przypada jego pierwsze trzy lata, dla kompetencji społecznych okres między drugim a piątym rokiem życia.
Zdrowym zjawiskiem jest obserwowanie u niemowląt i małych dzieci uwsteczniających zachowań, które poprzedzają skok rozwojowy. Taka faza regresji jest potrzebna do zmiany dotychczasowych struktur i przygotowanie do przyspieszonego rozwoju np. w stawianiu pierwszych kroków przez dziecko. Jeżeli będziemy obserwować gwałtowny przyrost sprawności motorycznych, poznawczych czy emocjonalnych to może zostać poprzedzony fazą dezorganizacji i uwsteczniania zachowania dziecka.
Pamiętajmy jednak, że rozwój jest kwestią bardzo indywidualną i może okazać się, że dziecko nie umie wykonać jakiejś czynności. Należy skupić się na tym, by wspomagać dziecko
w kształtowaniu tej umiejętności.
Rozwój poznawczy i fizyczny:
- buduje proste zdania, powinny być zrozumiałe dla otoczenia
- wie jak się nazywa, jak nazywają się rodzice
- układa prostą układankę i nazwa części ciała
- zaczyna przewidywać skutki swoich działań, potrafi rozwiązać prosty problem
- jest bardzo ciekawe świata i zadaje wiele pytań, skupia uwagę na kilka, kilkanaście minut
- potrafi segregować np. zabawki i bawić się w zabawy z użyciem wyobraźni np. w sklep
- zaczyna rozróżniać kolory, uczy się je wskazywać i nazywać
- opanowuje motorykę dużą: sprawnie biega, rzadko zdarza mu się wywrócić bez ważnego powodu, skacze, potrafi poradzić sobie z zabawą na urządzeniach na placu zabaw, schodzi po schodach, jeździ na 3 kołowym rowerze
- dynamicznie następuje rozwój motoryki małej, chętnie podejmuje próby: zapinania guzików, suwaka, rzepek w butach, następuje rozwój w postaci rysunków: rysuje koło, odwzorowuje kwadrat, pojawiają się postacie zbliżone do człowieka
- opanowuje czynności samoobsługowe: potrafi sam się ubrać, umyć zęby, sam korzysta z toalety czasem z niewielką pomocą osoby dorosłej, powinien mieć za sobą trening czystości.
To, co może niepokoić w rozwoju fizycznym dziecka 3-letniego, to zachwiania równowagi podczas biegania, potykanie się, wpadanie na przedmioty, osoby. Trudności i niechęć w ruchach precyzyjnych, kiedy np. niechętnie rysuje, zapina guziki. Kiedy obserwujemy, że może nie słyszeć poleceń
Rozwój emocjonalno społeczny:
Osiągnięciem rozwojowym dla 3-latka jest usamodzielnienie się względem matki i nawiązywanie kontaktów z otoczeniem; innymi dorosłymi, rówieśnikami oraz budowanie tożsamości swojego „ja”
Ważne jest poznanie indywidualnych potrzeb dziecka i cech jego temperamentu (różnice w zakresie przyjmowania, przetwarzania i wyrażania doświadczeń przez dziecko), ponieważ daje to wgląd, jak będzie ono sobie radziło z wyzwaniami świata zewnętrznego. Rodzice powinni przyglądać się dziecku, słuchać go i obserwować zmiany, jakie zachodzą w jego rozwoju.
- bawi się samodzielnie ale zaczyna współpracować i jest otwarty na nowe znajomości, potrafi pracować w małych grupach i zależy mu na tym
- kłótnie pomiędzy dziećmi mogą wynikać np. z walki o tę samą zabawkę
- zaczyna się dzielić różnymi przedmiotami
- następuje rozwój wyobraźni, trudno mu rozróżnić różnicę między rzeczywistością a fantazją. Mogą pojawiać się lęki związane z wyobrażeniami dziecka o postaciach i zdarzeniach nieistniejących lub rzeczywistych np. ciemność, zwierzęta, postacie i zdarzenia z oglądanych filmów, bajek
- może pojawić się wyimaginowany przyjaciel, którego dziecko chce włączyć w swoje życie. Najważniejsze w tym momencie jest danie dziecku akceptacji na istnienie nowego towarzysza np. włączyć przyjaciela do zabawy, zapytać jak ma na imię itp. W pewnym momencie dziecko powinno zrezygnować z przyjaciela, ponieważ nie będzie odczuwało potrzeby jego istnienia. Tłumaczenie dziecku, że nikogo przy nim nie ma może powodować rosnącą frustrację do braku akceptacji jego przeżyć i potrzeb. Dziecko samo odnajdzie granicę między rzeczywistością a fantazją i samo zrezygnuje z przyjaciela
- potrafi powiedzieć co lubi a czego nie, opowiedzieć o swoich przeżyciach np.
z przedszkola, jest bardziej świadomy swoich potrzeb, mowa powinna być na tyle rozwinięta, by potrafił już o tym mówić - okazuje uczucia np. miłość poprzez przytulanie się
- potrafi być empatyczny w stosunku do innych
To, co powinno niepokoić rodziców u dziecka 3-letniego to brak kontaktu z rówieśnikami, zabawa schematyczna, nierozwijana spontanicznie np. poprzez dołączenie nowego uczestnika, nie rozwijająca się mowa, niestabilność emocjonalna, słaby kontakt wzrokowy z rozmówcą.
Kiedy obserwujemy, że dziecko nie do końca rozwija się prawidłowo warto udać się do specjalisty.
