Przyczyny wad wymowy
Przyczynami wad wymowy zarówno u dzieci jak i osób dorosłych, które konsultuje logopeda, mogą być m. in.:
- nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego: języka, warg, podniebienia (np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe czy podwargowe, rozszczep wargi, rozszczep podniebienia, podniebienie zbyt krótkie lub zbyt wysokie tzw. gotyckie), wady zgryzu i uzębienia, krzywa przegroda nosowa, przerost trzeciego migdałka;
- obniżona sprawność narządów artykulacyjnych z uwagi m. in. na: utrzymujące się zbyt długo połykanie niemowlęce, ssanie kciuka czy smoczka, niewłaściwą dietę;
- nieprawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego (np. ustny tor oddechu podczas snu czy milczenia);
- nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu;
- nieprawidłowe przetwarzanie bodźców słuchowych i czuciowych (np. trudności z różnicowaniem dźwięków mowy czy wykonywaniem celowych ruchów artykulacyjnych);
- warunkowania środowiskowe (np. niewłaściwe wzorce językowe, złe nawyki ukształtowane przez opiekunów, dwujęzyczność).
Wady wymowy u dzieci
Do najczęstszych wad wymowy u dzieci, które leczy logopeda (neurologopeda), zaliczamy deformacje głosek, ich brak lub wymawianie innych od pożądanych (w ocenie trudności należy uwzględnić dany wiek dziecka i normy poszczególnych etapów w rozwoju mowy):
- parasygmatyzm (seplenienie) – gdy dziecko nieprawidłowo wypowiada głoski: cz, dż, sz, ż, które są wymawiane jak: ć, dź, ś, ź lub c, dz, s, z (np. wyraz: szafa wymawiana jak: safa lub siafa); głoski: c, dz, s, z mogą być w tym przypadku również zmiękczane lub wymawiane jak; sz, ż, cz, dż;
- sygmatyzm międzyzębowy (jedna z odmian seplenienia) – gdy dziecko wypowiada z językiem wysuniętym pomiędzy zęby m.in. głoski syczące: c, dz, s, z;
- nieprawidłowa wymowa głosek: k, g – gdy dziecko wymawia je jak: t, d lub odwrotnie – gdy głoski: t, d wymawia jak: k, g;
- rotacyzm – gdy dziecko nie wymawia głoski r lub ją zamienia na głoski: l lub j (np. rower wymawia jak: lowel lub jowej);
- nosowanie (zamknięte) – gdy dziecko głoski nosowe: m, mi, n, ni, ę, ą wymawia jak ustne i odwrotnie głoski ustne wymawia z poszumem nosowym;
- nosowanie (otwarte) powstałe w wyniku wad anatomicznych – rozszczep wargi, rozszczep podniebienia, zniekształcenia szczęki dolnej, krótkie podniebienie;
- ubezdźwięcznianie głosek – gdy dziecko wymawia głoski dźwięczne bezdźwięcznie – b-p, d-t, dz-c, dź-ć, g-k, w-f, z-s, ż-sz, ź-ś; (np. dom – tom, bomba – pompa);
- jąkanie – zaburzenie płynności mowy;
- wymowa niedbała (giełgot – gdy dziecko mówi zbyt szybko lub w niewystarczającym stopniu otwiera usta czy zaciska szczękę przy mówieniu, w wyniku czego mowa jest niewyraźna i niezrozumiała.
Czas trwania terapii zależy od rodzaju wad i zaburzeń mowy oraz od systematycznych ćwiczeń w domu przy odpowiednim wsparciu rodziców i opiekunów dziecka.
logopeda Joanna Molak
